POVERTY WATCH 2019 monitoring ubóstwa finansowego i polityki społecznej przeciw ubóstwu w Polsce

1. WZROST UBÓSTWA SKRAJNEGO I RELATYWNEGO  W 2018 r. zmienił się pozytywny trend w zakresie spadku ubóstwa skrajnego i relatywnego. Wskaźniki obu rodzajów ubóstwa wzrosły – ubóstwo skrajne z 4,3 proc. do 5,4 proc., ubóstwo relatywne z 10,7 proc. do 10,9 proc. Stało się tak mimo wyższego niż w 2017 r. wzrostu realnego przeciętnego wynagrodzenia (o 5,3 proc.), realnej płacy minimalnej (o 4 proc.), mniejszego niż w 2017 r. bezrobocia (3,7-3,8 proc.) oraz kontynuowania wypłat świadczenia wychowawczego („500 plus”). Korzyści najuboższych 20 proc. społeczeństwa z tych pozytywnych trendów w postaci wzrostu realnych dochodów i wydatków zasadniczo spadły w 2018 r. (w przypadku wzrostu dochodów – z 15,7 proc. do 1,5 proc.).  Liczba Polaków żyjących w skrajnym ubóstwie wzrosła o około 422 tys. – z 1,7 mln w 2017 do 2,1 mln w 2018 roku.  Liczba dzieci w skrajnym ubóstwie wzrosła o około 90 tys. – z 325 tys. w 2017 do 417 tys. w 2018 roku.  Liczba skrajnie ubogich seniorów wzrosła o około 60 tys. od 2016 r. i w 2018 r. wyniosła 276 tysięcy.

2. ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE TRACĄ NA WARTOŚCI – BRAK WALORYZACJI MIMO INFLACJI  Zgodnie z reformą z 2017 r., świadczenie wychowawcze nie przysługiwało jedynym lub pierwszym dzieciom z rodzin pojedynczych rodziców, które nie miały uregulowanych spraw alimentacyjnych.  Od 2016 r. świadczenie wychowawcze nie było waloryzowane, podobnie jak kryteria dochodowe, a więc w kolejnych latach można było za nie mniej kupić z powodu inflacji (od 2016 ceny żywności wzrosły o około 6-7 proc).  Mimo zaplanowanej podwyżki na 2017 r., nie podniesiono też zasiłków rodzinnych ani kryteriów, które do nich uprawniają. Dlatego one również traciły na wartości, a część ubogich rodzin traciła je częściowo lub w całości w związku z przekraczaniem kryteriów dochodowych.  Brak waloryzacji świadczenia wychowawczego i zasiłków rodzinnych sprawił, że rodziny utrzymujące się głównie ze świadczeń mogły zaspokoić swoje potrzeby na niższym poziomie. Dlatego właśnie wśród takich rodzin ubóstwo skrajne wzrosło najbardziej (z 10,4 do 14,1 proc.). Rodziny takie korzystały w niewielkim stopniu lub w ogóle z podwyżek płacy minimalnej i ogólnego wzrostu płac.

3. POLACY NADAL DEKLARUJĄ POPRAWĘ SYTUACJI MATERIALNEJ I SPOŁECZNEJ Mimo wzrostu ubóstwa w 2018 r.,sytuacja pod względem deklarowanego niezaspokojenia potrzeb materialnych i społecznych nadal się poprawiała (wśród najbiedniejszych 20 proc. rodzin spadek z 30,5 proc. do 24,7 proc.). Poprawa ta była jednak nieco większa w przypadku rodzin o średnich dochodach, gdzie sytuacja i tak jest o wiele lepsza.

4. 500 PLUS NA KAŻDE DZIECKO – NIEWIELKIE KORZYŚCI DLA UBOGICH RODZIN  Brak kryterium dochodowego w świadczeniu wychowawczym da małe korzyści uboższym rodzinom, które od początku korzystały ze świadczenia na jedyne lub pierwsze dziecko. Duże korzyści odniosą rodziny z klasy średniej i w szczególności zamożne.  Usunięcie kryterium w świadczeniu wychowawczym może w niewielkim stopniu przyczynić się do zwiększenia dochodów z pracy w uboższych rodzinach (efekt będzie zauważalny dopiero w 2020 r.). Jednak kształt zasiłków rodzinnych nadal słabo do tego zachęca (uzyskiwanie dochodu wyższego niż kryterium nie powoduje poprawy sytuacji).

5. WSPARCIE DLA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI – PÓŹNE PODWYŻKI I NOWE ŚWIADCZENIE

Całość raportu na stronie EAPN